رقابت حداد، لاریجانی، آقاتهرانی چه کسی رئیس مجلس هشتم می شود؟، اعتماد

در میان ۲۹۰ نفری که هفت خرداد ۸۷ از محوطه آب و جارو شده خیابان بهارستان عبور می کنند و پا به صحن پارلمان می گذارند تنها کسانی به شماره انگشتان یک دست از این بخت برخوردارند که روی صندلی چرمی ریاست، جایی بالاتر از ۲۸۹ نماینده دیگر بنشینند و از آنجا مجلس را فرماندهی کنند. تجربه نشان داده روسای مجلس در جمهوری اسلامی همواره از میان سرشناس ترین و مورد وثوق ترین چهره های نظام انتخاب شده اند و اگر قرار باشد قاعده همیشگی در مجلس هشتم نیز تکرار شود، باید سراغ نام هایی آشنا چون غلامعلی حداد عادل و علی لاریجانی را گرفت، اما اگر برای استثناها هم جایی در نظر بگیریم می توان نام مرتضی آقاتهرانی روحانی مورد علاقه رئیس جمهور و مجید انصاری روحانی مورد حمایت اصلاح طلبان را نیز در میان گزینه های ریاست گنجاند. هر چند هنوز نمی توان پاسخی جامع به این سوال داد که در میان این گزینه ها چه کسی از بالا ترین بخت برای سکانداری مجلس برخوردار است ولی می توان بر اساس فرضیه های موجود دلایل کامیابی یا ناکامی احتمالی هر یک از بخت های ریاست مجلس را ارزیابی کرد.

● فرصتی دیگر برای معلم نرم خو
اگر در طول چهار سال گذشته، صبح روزهای یکشنبه یا سه شنبه پیچ رادیو را چند باری روی موج ۱۰۶/۲تنظیم کرده باشید، حتماً در لابه لای مذاکرات مجلس، صدای حداد عادل را شنیده اید که مانند یک معلم از نمایندگان می خواهد سر جایشان بنشینند، شلوغ نکنند، به موقع صحبت کنند و به موقع هم ساکت شوند. حداد معلم بدخلقی در مجلس نبوده است ولی اقلیت اصلاح طلبان مجلس هفتم معتقدند که او گاهی حقوق اقلیت را نقض کرده و اجازه نداده اصلاح طلبان از تریبون مجلس نظراتشان را طرح کنند. با این حال اکثریت اصولگرایان مجلس هفتم از حداد راضی هستند و اگر انتقادهایی هم به مدیریت او در پارلمان وارد می کنند، این انتقادها جزیی تر از آن است که به کدورت و قهر منجر شود. به همین دلیل او همچنان بخت بالایی برای در دست گرفتن دوباره سکان ریاست مجلس دارد. اگر وزن نیروهای حامی او در مجلس هشتم تغییر چندانی نسبت به مجلس هفتم نداشته باشد، حداد می تواند روی حدود ۲۰۰ رای موافق برای ریاستش حساب باز کند. در سال ۸۳ او موفق شد نظر ۱۹۶ نفر از نمایندگان را به خود جلب کند و اگر این بار نیز از داشتن این تعداد حامی در پارلمان مطمئن باشد، احتمالاً برای نشستن بر کرسی ریاست تردید نخواهد کرد. تنها چیزی که می تواند احتمال ریاست ۴ ساله حداد بر مجلس هشتم را کمرنگ کند، تصمیم او برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ خواهد بود.

او البته هیچ گاه تمایل خود برای هدایت قوه مجریه را آشکار نکرده است اما بسیاری از تحلیلگران سیاسی در ایران براین باورند که حداد برای نشستن بر کرسی ریاست جمهوری بی میل نیست. ولی حتی اگر او واقعاً قصد ورود به رقابت های انتخاباتی ریاست جمهوری را هم داشته باشد، باز می تواند دست کم برای چند ماهی کرسی ریاست مجلس را عهده دار شود. اتفاقاً ریاست مجلس به او این توان را می دهد که همچنان در مرکز توجه افکار عمومی باشد. با این تفاوت که اگر او عزمش را برای رقابت با محمود احمدی نژاد جزم کند، دیگر نمی تواند در پارلمان به عنوان حامی تمام عیار دولت عمل کند. حداد از زمان روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، تلاش کرده نشان دهد مجلس تحت مدیریت وی رابطه گرم و صمیمانه یی با دولت دارد؛برای مثال حتی زمانی که نمایندگان گلایه خود از دولت را درباره موضوعی غیرسیاسی چون تاخیر در پرواز هواپیماهای حجاج مطرح کردند حداد در مقام دفاع از دولت چنین اتفاقی را طبیعی خواند تا نشان دهد رئیس قوه مقننه از هیچ تلاشی برای اثبات حسن نیت اش به دولتی ها فروگذار نمی کند.

ولی کتمان کردنی نیست که رابطه این دو قوه دست اندازهایی جدی را نیز تجربه کرده و با مرور زمان این دست اندازها جدی تر هم شده است به گونه یی که شدید ترین تنش میان رئیس جمهور و رئیس مجلس ماه گذشته بر سر موضوع تذکر احمدی نژاد به حداد درباره یکی از مصوبه های پارلمان به وقوع پیوست و بازتاب های رسانه یی فراوانی نیز پیدا کرد. بنابراین چنانچه وزن نیروهای منتقد دولت در مجلس هشتم پررنگ تر شود، حداد در مقام رئیس احتمالی مجلس کاری سخت تر در پیش خواهد داشت. او باید طوری مجلس را مدیریت کند که هم دولتی ها از دستش دلخور نشوند و هم اصولگرایان منتقد دولت در مجلس هشتم اعتمادشان را به وی حفظ کنند. اینکه آیا حداد ۶۲ ساله از عهده برقراری چنین موازنه دشواری برمی آید یا خیر، هنوز بر کسی آشکار نیست.

● رقابت فیلسوفان در میدان سیاست
فردای روزی که در کمال بهت و ناباوری، خبر استعفای علی لاریجانی از سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی منتشر شد، روزنامه ها پر بود از تحلیل هایی که می کوشیدند آینده وی را در سپهر سیاسی جمهوری اسلامی پیش بینی کنند، عده یی را گمان بر این بود که او تا زمان رقابت های انتخابات ریاست جمهوری بیرون گود می ایستد و آن وقت به میدان می آید تا بار دیگر بخت خود را برای هدایت قوه مجریه بیازماید. اما لاریجانی علاقه یی به دو سال و نیم انتظار کشیدن نداشت. او دعوت اصولگرایان برای حضور در انتخابات مجلس هشتم را پذیرا شد و با این تصمیم، جایگاه آینده خود را در ساخت سیاسی ایران زودتر از آنچه انتظارش می رفت، آشکار ساخت. هر چند هنوز هم بسیاری از تحلیلگران معتقدند حضور لاریجانی در مجلس به مثابه دوران گذاری برای وی تا فرارسیدن زمان ثبت نام انتخابات ریاست جمهوری است ولی به هر حال او اکنون ترجیح داده روزهای خود را در ساختمان هرمی شکل بهارستان بگذراند و یکی از ۲۹۰ نفری باشد که در کنار نام شان عنوان نماینده درج می شود. اما لاریجانی به قول سینمایی ها ستاره اصولگرایان در مجلس هشتم است.

او را جدی ترین رقیب حداد برای ریاست مجلس قلمداد می کنند و اگر واقعاً قرار باشد که اصولگرایان مجبور به انتخاب میان این دو گزینه شوند، انتخابی دشوار پیش روی خواهند داشت، خصوصاً که اکثر کرسی های مجلس هشتم بنا بر برآوردهای فعلی، میان متحدان و منتقدان اصولگرای دولت تقسیم شده و شکاف درون جناحی اصولگرایان، بالطبع آنان را از رسیدن به تصمیمی واحد برای انتخاب رئیس مجلس بازمی دارد. لاریجانی البته با تصمیم هوشمندانه اش برای کاندیدا شدن از شهر قم جلوی مناقشه هایی که می توانست درباره سر لیست اصولگرایان تهران انجام شود را گرفت و اجازه داد نام حدادعادل بالاتر از نام دیگر اصولگرایان پایتخت درج شود. به عقیده بسیاری از تحلیلگران، این تصمیم لاریجانی راه را برای ریاست حداد بر مجلس هموار کرده چرا که بر اساس یک قاعده نانوشته همواره یکی از نمایندگان تهران، به ریاست مجلس انتخاب شده است و علاوه بر این جمعیت بالای واجدان شرایط رای دادن در پایتخت، این امکان را نیز برای کاندیداهای این شهر فراهم می کند که آرای بیشتری را به نسبت کاندیداهای شهرستانی در کیسه خود ببینند و با اتکا به این رای بیشتر، اعتماد به نفس مضاعفی برای در اختیار گرفتن پست استراتژیک ریاست قوه مقننه کسب کنند. ولی معادله درباره رقابت حداد و لاریجانی به این سادگی ها قابل حل نیست. لاریجانی گرچه کاندیدای تهران نبود، اما از شهر استراتژیک قم وارد پارلمان شده است. او به دعوت و اصرار جامعه مدرسین حوزه علمیه قم حضور در مجلس را پذیرفته و از پشتوانه محکم و قابل اعتنایی در حوزه برخوردار است.

بنابراین گرچه حداد به لحاظ کمی از رای بالاتری برخوردار است ولی لاریجانی رای کیفی بیشتری را از آن خود کرده است. با این حال هنوز نمی توان یقین داشت که لاریجانی اساساً قصد رقابت با حداد برای کسب کرسی ریاست را دارد یا خیر. برخی شنیده ها حاکی از این است که پس از تصمیم لاریجانی به حضور در مجلس، اصولگرایان مصالحه یی درباره ریاست مجلس هشتم صورت داده اند و از لاریجانی خواسته اند برای جلوگیری از افزایش شکاف درون جناحی فعلاً به عنوانی چون ریاست کمیسیون امنیت ملی بسنده کند و اجازه دهد حداد عادل بدون دردسر بر کرسی ریاست مجلس ابقا شود. چنانچه این شنیده ها صحت داشته باشد می توان با قاطعیت بیشتری حکم داد که لاریجانی، حضور در مجلس را صرفاً برای دوران گذار انتخاب کرده است. چرا که حتی نایب رئیسی مجلس هم برای لاریجانی کارآزموده جایگاه چندان مهمی محسوب نمی شود. اما اگر فرضیه ها درباره ریاست حداد درست از کار در نیاید و لاریجانی برای نشستن بر کرسی ریاست مجلس عزمش را جزم کرده باشد ، پارلمان هشتم در نخستین روزهای تشکیل جلسه اش، صحنه کارزار اصولگرایان خواهد شد. گمان می رود در این رقابت، حامیان دولت کدورت هایشان در رابطه با حداد را کنار گذاشته و به حمایت از او در مقابل لاریجانی برخیزند.

اختلاف های زیر پوستی حامیان دولت با لاریجانی که از مدت ها پیش آغاز شده است در بحبوحه انتخابات مجلس آشکارتر شد و جبهه متحد اصولگرایان که نمایندگان دولت در آن نقش تعیین کننده یی داشتند، حتی حاضر نشدند در شهر قم نیز علی لاریجانی را به عنوان سرلیست اصولگرایان معرفی کنند. در عوض منتقدان اصولگرای دولت که حامیان قالیباف و رضایی را تشکیل می دهند و در این انتخابات زیر پرچم جبهه فراگیر اصولگرایان گرد آمدند، به حمایت از لاریجانی برخواهند خاست. آنان احتمالاً می توانند روی حمایت اقلیت اصلاح طلبان مجلس از لاریجانی نیز حساب کنند. چرا که به عقیده اصلاح طلبان لاریجانی در مقایسه با حداد، رئیس مناسب تری برای مجلس است و می تواند از وابستگی مجلس به تصمیمات دولت بکاهد. بنابراین لاریجانی حتی اگر مجلس را به مثابه محل گذاری تا انتخابات ریاست جمهوری در نظر آورد باز آگاه است که ریاست مجلس می تواند پلی محکم برای رساندن وی به ریاست قوه مجریه باشد.

● رئیس دلخواه کابینه
مرتضی آقا تهرانی روحانی میانسالی که محمود احمدی نژاد ارادت خاصی به او دارد، بی شک پدیده هشتمین دوره انتخابات مجلس هشتم بوده است، به گونه یی که اکنون او را به رغم چهره نه چندان آشنایش یکی از بخت های ریاست بر مجلس می دانند. آقاتهرانی که از نزدیکان آیت الله مصباح یزدی محسوب می شود، از جانب احمدی نژاد، به عنوان معلم اخلاق کابینه انتخاب شده ولی حالا در مجلس نیز حضور یافته است چون به گفته خودش، رئیس جمهور خیلی دوست داشته که او در مجلس باشد. آقاتهرانی نویسنده کتاب «راهکارهای عملی دیدار با امام زمان(عج) » که تحصیلاتش را در فقه و فلسفه و تفسیر نزد آیت الله بهجت و آیت الله مصباح یزدی گذرانده و دکترای فلسفه و عرفان را از کانادا و امریکا گرفته، پس از آنکه مدتی امامت جماعت نیویورک را بر عهده داشته، به حلقه مصباح در موسسه امام خمینی قم بازگشته و با روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، به یکی از طرفداران پروپاقرص دولت وی تبدیل شده است، به گونه یی که در هر مراسمی به ستایش از رفتار و تصمیم های رئیس جمهوری می پردازد و حتی معتقد است احمدی نژاد لبخند ولی عصر را حس می کند. گفته می شود اگر آرای حامیان دولت در مجلس به آن اندازه باشد که بتوانند گزینه ایده آل شان را برای ریاست پارلمان برگزینند، آن گزینه ایده آل کسی جز مرتضی آقاتهرانی نخواهد بود.

درست است که او نه تجربه مدیریتی بالایی تاکنون داشته و نه چهره نام آشنایی در میان سیاسیون است اما آنقدر به احمدی نژاد نزدیک است که می تواند مجلس دلخواه کابینه را هدایت کند. وی به صراحت اعلام کرده که دلش می خواهد مجلس هماهنگ با دولت احمدی نژاد عمل کند. حمایت های بی دریغ آقا تهرانی از رئیس جمهوری و القاب سراسر ستایش انگیزی که او به احمدی نژاد نسبت می دهد، نشان از آن دارد که اگر وی در جایگاه ریاست مجلس قرار گیرد، کوچک ترین انتقاد به دولت را تحمل نخواهد کرد و حتی بعید نیست منتقدان دولت را با القابی تحقیرآمیز مخاطب قرار دهد چنان که چندی پیش در سخنان جنجال برانگیزش در شهر زرند، از مستمعین خواست با اصلاح طلبان مثل دستمال کاغذی رفتار کنند. سخنان او در آن زمان با واکنش شدید اصلاح طلبانی چون حسین مرعشی مواجه شد که از وی می خواستند به عنوان یک معلم اخلاق، ادب و اخلاق را در موضع گیری علیه مخالفانش رعایت کند.

اما حالا که او بر یکی از کرسی های مجلس تکیه زده و صدا و سخنش رساتر از پیش شنیده خواهد شد، حملاتش علیه منتقدان دولت نیز بازتاب وسیع تری پیدا خواهد کرد و نه تنها اصلاح طلبان، بلکه حتی منتقدان اصولگرای رئیس جمهور در مجلس نیز آماج حملات وی قرار خواهند گرفت. بنابراین به نظر می رسد در صورت جدی شدن کاندیداتوری وی برای ریاست مجلس ائتلافی میان اصولگرایان منتقد دولت و اقلیت اصلاح طلبان شکل خواهد گرفت تا به هر ترتیبی شده از ریاست آقاتهرانی بر مجلس جلوگیری شود. اما اگر به هرحال حامیان دولت از طریق مکانیسمی موفق شوند وی را بر کرسی ریاست مجلس بنشانند، آن وقت نه تنها در داخل، بلکه در عرصه بین المللی نیز آقاتهرانی، به چهره یی خبرساز و جنجال آفرین چون محمود احمدی نژاد تبدیل خواهد شد. برای مثال اگر او در مقام رئیس مجلس ایران، ادعایش درباره ساختگی بودن حادثه یازده سپتامبر را تکرار کند، بلافاصله با بازتاب ها و واکنش های جهانی روبه رو خواهد شد. هر چندکه به نظر می رسد آقاتهرانی نیز مانند احمدی نژاد از حساسیت های جهانی به مواضعش استقبال می کند و دوست دارد اصولاً مواضعی بگیرد که می داند به سرعت جنجال آفرین می شود.

مهدی تاجیک