قحط الرجال؟! در حاشیه نظرسنجی گویا در باره محبوب ترین چهره سیاسی ایران، اميد حبيبي نيا

omidha@gmail.com

نظر خواهی اینترنتی ( و نه نظر سنجی که یک روش تحقیق علمی است١ ) درباره موضوعات مختلف به ویژه مسائل سیاسی در تارنماهای خبری و تحلیلی بسیار رایج و گاه محبوب است. اگر چه این گونه نظر خواهی ها می تواند شمایی از نظرات مخاطبان همان رسانه را درباره یک موضوع خاص به گونه ای کلی هویدا سازد اما روشن است که آن ها فاقد ارزش های علمی یک نظر سنجی برای درک نگرش های مخاطبان هستند و به دلیل این که فاقد اعتبار(Reliability) و روایی(Validity) هستند٢ تنها جنبه سرگرمی سیاسی (Politic Entertainment) دارند.٣
بدیهی است که در این نظر خواهی ها امکان تبیین معیارهای علمی نظرسنجی وجود ندارد اما از سوی دیگر معیار ها و مشخصه های روشنی را برای درک گرایش های سیاسی و اجتماعی تدوین کنندگان این نظرخواهی اینترنتی به دست می دهد.
خبرنامه گویا نیز اخیرا اولین نظرخواهی اینترنتی خود را با عنوان " محبوب ترین چهره سیاسی کشور" در سایت پر مخاطب خود قرار داده است که ظرف چند ساعت نخست حدود هزار و دویست نفر در آن شرکت کرده اند.
در این نظرخواهی از بیست وشش شخصیت سیاسی نام برده شده و گفته شده است که امکان افزودن افراد دیگری بر مبنای تقاضاهای نظر دهندگان نیز وجود دارد.
گرایش های سیاسی این بیست و شش نفر را می توان چنین دسته بندی کرد(درون):
درون رژیم: خاتمی، خامنه ای، سازگارا، میر حسین موسوی، نوری، رفسنجانی، شیرین عبادی، اکبر گنجی، محمد رضا خاتمی، ابطحی، تاج زاده، محسن رضایی، علی لاریجانی.
افرادی که با رژیم فاصله گرفته اند اما علنا خوستار سرنگونی آن نیستند(میانه ):
زرافشان، کار، سحابی، گوگوش(!)، نوری زاده، فرخ نگهدار، امیر انتظام، یزدی.
و سرانجام افرادی که رسما یا تلویحا خواستار سرنگونی رژیم جمهوری اسلامی هستند( بیرون):
رضا پهلوی، مریم رجوی، بنی صدر، علی جوادی، کوروش مدرسی.
در یک نگاه مشخص می شود که وزنه درون رژیمی ها و به ویژه جناح موسوم به دوم خردادی (سابق!) در این نظرخواهی سنگین تر است.
نکته عجیب تر آن که از گوگوش به عنوان شخصیت سیاسی نام برده شده است! حال این که خود وی همواره خود را به طرز معنی داری "غیر سیاسی" می خواند. به این ترتیب حتی با فرض این که بر اساس تقاضا های مخاطبان گوگوش نیز به گزینه های چهره های سیاسی افزوده شده است، افزوده شدن وی به این فهرست خود نقض غرض است؛ زیرا در این صورت با وفور مخاطبان نوشته های وبلاگ نویسان و روزنامه نگاران جوانی که دائم از چهره های هالیوودی در نوشته های خود نام می برند امکان افزوده شدن نام هایی چون : مدونا، جنیفر لوپز، شکیرا، شارون استون و... هم به این لیست هست!
از سوی دیگر با دسته بندی گرایش های سیاسی هر سه دسته شاید بتوان به این نتیجه رسید که محافظه کاری و تبعیت از جریان اصلی رسانه ای در این نظرخواهی نیز راه یافته است؛ زیرا آشکارا نامی از دیگر چهره های چپ رادیکال (روشن است که من هر دو جناح حزب کمونیست کارگری را چپ رادیکال نمی دانم) برده نشده است.
از این قرار برای یک ناظر بی طرف ممکن است این سوال پیش بیاید که چرا نام چهره هایی که جریانات محافظه کار را نمایندگی می کنند باید به عنوان چهره های آلترناتیو "آینده سیاسی ایران" ذکر شود.

آشکار است که هم مجاهدین خلق و هم سلطنت طلبان به تناوب جریاناتی هستند که چشم امید به خارج از ایران و حمایت ارتش آمریکا بسته اند و حزب کمونیست کارگری هم اصولا به دلایل گوناگون فاقد مشخصه های یک حزب چپ است و تنها می توان با اغماض های فراوان آن را در چارچوب گرایش های کلی دمکرات خرده بورژوازی قرار داد.
آیا ما دچار قحط الرجال (در این جا رجال به معنای زن و مرد است!) شده ایم؟
یا قرار است که چنین وانمود شود؟
در این نظر خواهی تا کنون گزینه هیچ کدام بیشترین درصد فراوانی پاسخ ها را داشته است. این امر می تواند از سویی بیانگر نقض گزینه های انتخابی برای این نظرخواهی باشد و از سوی دیگر بیانگر آن که اصولا بخش مهمی از نظر دهندگان تصور می کنند که دوران اغلب این چهره های سیاسی (و به دلیل فقدان مشروعیت مطلق رژیم طبعا هم درون و هم بین رژیمی ها) به سر رسیده است و شاید برخی نیز با نگارنده همنوا باشند که در دوران ساختارشکنی های فرهنگی واجتماعی و سیاسی کنونی دیگر نسل جوان جامعه ما (بعد از تجربه دهشتناک ربع قرن اخیر) نیازی به "رهبر" به مفهوم کلاسیک آن ندارد!

پانویس ها:
یک- نمونه ای از یک پرسشنامه نظرسنجی اینترنتی علمی
دو- تعریف عملی اعتبار و روایی درروش های تحقیق ارتباطات و روانشناسی
سه-ارزیابی علمی نظرخواهی های افکار عمومی ؛ تحقیق علمی یا شیوه ای از ژورنالیسم؟
هفتم دی ماه ١٣٨٣
نا کجا آبادی که سرزمین من نیست