شهر صلح در معرض خشونت، احمد زيدآبادى، شرق

شهر بيت المقدس كه در ادبيات عبرى اورشليم ناميده مى شود، براى پيروان هر سه دين ابراهيمى از تقدس و منزلت بى مانندى برخوردار است. داود پيامبر مركز حكومت خود را در اين شهر قرار داد و سليمان نبى معبد بيت هميقداش را در همان جا بنا كرد تا محل قربانى گذراندن عبريان براى خدايشان يهوه شود. بخت النصر پادشاه بابل در هجومى خوفناك معبد بيت هميقداش را با خاك يكسان كرد و پس از آن كوروش كبير پادشاه ايران به يهوديان اجازه داد تا معبد خود را بار ديگر بر ويرانه هاى آن بنا كنند. اما براى بار دوم در سال ۷۰ پس از ميلاد روميان به اورشليم حمله ور شدند و ديگر بار معبد را نابود كردند به طورى كه تنها ديوار غربى اين عبادتگاه كه نزد يهوديان به ديوار ندبه معروف است بر جاى ماند.پيش از نابودى معبد دوم، عيسى مسيح در اورشليم عليه كاهنان و فريسيان يهودى قيام كرد و با تعرض شديد به بساط سوداگرى قوم خود در نزديكى معبد خواهان بازگشت روح معنويت به اين مكان مقدس شد. به گفته انجيل، كاهنان، عيسى را به پيلاطس حاكم رومى اورشليم تحويل دادند تا به صليب كشد و او نيز به رغم ميل خود مسيح را بر تپه جلجتا مصلوب كرد و آنگاه از همين شهر بود كه عيسى از گور برخاست تا هزاره اى ديگر در اين شهر مقدس ظهور كند. از اين جهت اورشليم براى مسيحيان محل تصليب، رستاخيز و رجعت عيسى مسيح و از اين رو شايسته تقديس است. و اما هنگامى كه پيامبر اسلام مبعوث شد، از معبد اورشليم جز خرابه اى بر جا نبود. پيامبر اين محل را قبله نخست قرار داد و حرمتش را پاس داشت تا اينكه در زمان عمربن الخطاب خليفه دوم، مسلمين اين سرزمين را از روميان گرفتند و مسجدى در آن بنا كردند و سپس در عهد خلافت عبدالملك مروانى نيز مسجد ديگرى ساخته شد و از آن پس بيت المقدس به استثناى چند سال سلطه صليبى ها بر آن، همواره در كنترل مسلمانان بود تا اينكه در چهارم ژوئن ۱۹۶۷ ارتش رژيم صهيونيستى با حمله اى غافلگيرانه به كشورهاى عرب همسايه خود، بيت المقدس شرقى را كه در آن تاريخ تحت حاكميت پادشاهى اردن بود همراه با كرانه باخترى، نوار غزه، صحراى سينا و بلندى هاى جولان به اشغال خود در آورد. در همان تاريخ دولت و مجلس اسرائيل (كنست) با تصويب قانونى، بيت المقدس را به عنوان پايتخت ابدى و يكپارچه كشور عبرى، ضميمه خاك اسرائيل كردند، اما جامعه جهانى هرگز اين انضمام را به رسميت نشناخت.تاريخ پر تلاطم بيت المقدس و اهميت مذهبى آن براى سه دين ابراهيمى، به جاى آنكه اين شهر را به كانون همزيستى مسالمت آميز بين پيروان اديان توحيدى بدل كند، عملاً آن را به صورت جدى ترين عامل نزاع در روند صلح خاورميانه در آورده است به طورى كه هرگاه فرقه هاى تندرو اراده كنند تا سرزمين صلح را به جنگ و خونريزى بكشانند، تعرض به مسجدالاقصى و يا سوءاستفاده از حرمت و تقدس آن، نخستين اقدام آنان است. از همين رو، در سپتامبر سال ۲۰۰۰ هنگامى كه آريل شارون از رهبران تندرو حزب ليكود از مفاد توافق ايهود باراك نخست وزير كارگرى اسرائيل با ياسر عرفات رهبر فقيد ساف در كمپ ديويد به خشم آمد، در اقدامى ناگهانى وارد مسجدالاقصى شد و بدين وسيله هم زمينه شعله ور شدن انتفاضه دوم فلسطينيان را فراهم آورد و هم باعث سقوط باراك و به قدرت رسيدن خود شد. همين اقدام شارون اينك به صورت الگويى براى مخالفان سرسخت وى در آمده است. شارون كه از مواضع افراطى گذشته خود تا حدود زيادى فاصله گرفته و قصد دارد به صورتى يكجانبه ارتش اسرائيل را در تابستان سال جارى از نوار غزه و شمال كرانه باخترى خارج كند و در مجموع ۲۵ شهرك يهودى نشين را از اين مناطق برچيند، با مبارزه طلبى افراطى هايى روبه رو شده است كه خود طى سال هاى گذشته به رشد و پرورش آنان كمك كرده است. اينك آن دسته از يهوديان افراطى كه برچيدن شهرك ها را مخالف تعاليم تورات و مغاير منافع اسرائيل مى دانند، به جنگ شارون برخاسته اند و از قضا از تاكتيك هاى گذشته خود وى نيز بهره مى گيرند. در اين ميان، يك جنبش افراطى موسوم به «ريواوا» به منظور عقيم گذاردن طرح خروج از نوار غزه، پيروان خود را از سراسر اسرائيل به بيت المقدس فرا خوانده بود تا ديروز به طور دسته جمعى و به منظور عبادت وارد مسجدالاقصى شوند تا بدين وسيله باعث تحريك مسلمانان شده و آشوبى پديد آورند كه تمام روند صلح را مختل كند. گيدئون عزرا وزير پليس اسرائيل به منظور جلوگيرى از بروز اغتشاش، هرگونه ورود اين دسته از يهوديان افراطى را به مسجد ممنوع كرد و براى مهار آنان مجبور شد سه هزار پليس را از سراسر اسرائيل به شهر بيت المقدس بكشاند. اين در حالى بود كه شمار بسيارى از فلسطينيان نيز با هدايت رهبران حماس در نزديك مسجدالاقصى گرد آمده بودند تا نسبت به ورود يهوديان به مسجد واكنش نشان دهند. اين جمعيت درگيرى مختصرى با پليس اسرائيل پيدا كرد، اما در مجموع ديروز حادثه بزرگى روى نداد.
با اين همه، بيت المقدس همچنان به عنوان شكننده ترين نقطه مذاكرات صلح باقى خواهد ماند. صرف نظر از اختلافات بنيادينى كه بين دو طرف فلسطينى و اسرائيلى بر سر آينده اين شهر وجود دارد، وضعيت كنونى اين شهر به ويژه مسجدالاقصى به اندازه اى حساس است كه وقوع هر نوع حادثه اى حتى ناخواسته و اتفاقى در اين مكان، مى تواند آينده مذاكرات صلح را با مخاطره جدى روبه رو كند.

آنگونه كه دولت اسرائيل هشدار داده است اگر برخى از تندروترين يهوديان براى توقف روند صلح به حمله اى موشكى عليه مسجد الاقصى مبادرت كنند، در آن صورت در طرف مقابل آنان نيز نيروهايى قرار دارند كه مترصدند تا با واكنش خود، براى سال هاى سال، روند صلح را در محاق فرو ببرند. دقيقاً به دليل اين ميزان از حساسيت است كه دولت اسرائيل تدابير امنيتى گسترده اى را در جهت جلوگيرى از هرگونه تعرض به مسجدالاقصى از سوى يهوديان افراطى به اجرا گذاشته است، افراطيونى كه معتقدند بايد مسجدالاقصى را ويران كرد و بر ويرانه هاى آن معبد سوم را ساخت تا يهوديان امكان قربانى گذاردن را مانند دوران باستان باز يابند!