بررسي چرايي جستجوهاي جمعي ايرانيان براي يافتن فراكانس هاي جديد، فرشید حمیدی

مخاطبان فارسی زبان در جست و جو سبک ها متفاوت زندگي

فرشید حمیدی

اگر داشتن یک دستگاه ویدئو و چند حلقه فیلم ویدئویی و شب نشینی های طولانی خانوادگی برای دیدن فیلم های هندی و هالیوودی جز خاطرات جمعی مشترک خاکستری رنگ بخشی از افراد جامعه ی ما از اواسط دهه 60 و اوایل دهه 70 باشد، اگر نصب و راه اندازی تجهیرات ماهواره ای و خریدن سی دی های ترانه و فیلم از کنار خیابان جز خاطرات مشترک رنگارنگ بخشی دیگر از جامعه ما از اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 باشد، اگر پیگیری داستان های سریال های کره ای و هیجان دیدن حواشی فوتبال در برنامه 90 در صدا و سیمای رسمی کشور جز خاطرات مشترک همگی ما در اواسط دهه 80 باشد، اما هیچ کدام از این ها به پای تجربه ی مشترک خیل عظیمی از مردم کشور ما برای جست و جو و یافتن فرکانس های جدید کانان ماهواره ی " فارسی 1" نخواهند بود.

در چند هفته ی اخیر بعد از آن که فرکانس قبلی کانال فارسی وان قطع شده است. در هر محفلی از مهمانی های خانوادگی تا گفت و گوی دوستانه در محل کار، تا گپ های پراکنده در مترو، تاکسی و اتوبوس همه جا صحبت از آن است که فرکانس جدید تلویزیون فارسی وان چیست؟ همه در جست و جوی راهی برای دریافت فرکانس جدید این کانال ماهواره ای هستند. اس ام س ها و ایمیل های فراوانی در این زمینه بین افراد جامعه ی ما رد و بدل می شود. حتی وبلاگ ها و سایت های گوناگون نیز فرکانس جدید این کانال را منتشر کرده اند و خیل بسیاری از مخاطبان به این سایت ها و وبلاگ ها مراجعه می کنند. حتی یک کاسبی جدید برای نصب کنندگان تجهیزات ماهواره ای فراهم شده است که دیش ها را به گونه ای تنظیم کنند که فارسی وان را بتوانند دریافت کنند. در این زمینه مباحث گوناگون در فضای واقعی جامعه و فضای مجازی رد و بدل می شود. از دیدگاه های مختلف و از طرف آدم های مختلف اما همه در یک چیز مشترک هستند همه در جست و جوی فرکانس جدید فارسی وان هستند.

شاید اگر بخواهیم خاطره ی مشترکی از تابستان سال 89 در جامعه ایران داشته باشیم و در آ ینده آن را برای نسل بعد تغریف کنیم و در سطور تاریخ اجتماعی جامعه ی ما نوشته شود همین باشد که همگان در جست و جوی فرکانس جدید کانال فارسی وان هستند. اگر در گذشته ها تنها بخش خاصی از جامعه به دنبال ویدئو و ماهواره و سی دی های فیلم و ترانه و یا سریال های کره ای بودند این بار به جرات می توان گفت اکثریت جامعه ی ایران ورای مسئله جنسیت، طبقه، قشر بندی اجتماعی و سن به دنبال یافتن فرکانس جدید کانال فارسی وان هستند.

نکته ی جالب در این میان گستردگی وسیع این پدیده است. این پدیده می رود تا تبدیل به یک مسئله عمومی و جمعی در میان تمامی اقشار مختلف جامعه با وجود تمام تفاوت هایشان شود. شاید جامعه ی متکثر ایرانی و فارسی زبان ها تاکنون درگیر یک مسئله مشترک به این گستردگی نشده است. ایرانیانی که شاید در هر زمینه ای بسیار با هم متفاوت باشند اما در یک امر با هم مشترک هستند. آن هم روحیه نوجو و جست و جو گرشان است که اکنون در نمونه ی عینی یافتن راهی برای دریافت کانال تلویزیونی فارسی وان که نمایش دهنده ی سریال هایی است که نشان گر سبک زندگی جدید و متفاوت است، تبلور یافته است.

یافتن فرکانس یک کانال ماهواره ای چنان در اعماق جامعه رسوخ کرده است که تبدیل به یک دغدغه ی عمومی شده است. با وجود این که اکنون ده ها و شاید صد ها کانال ماهواره ای فارسی زبان مشغول به پخش برنامه هستند. اما مخاطبان هنوز هم به دنبال آن هستند که سریال های تلویزیون فارسی وان را نگاه کنند. فارسی وان چنان در میان مخاطبان جا باز کرده است که قطع مکرر آن و پریدن فرکانس های آن از روی ماهواره های مختلف هم نتوانسته است عزم مخاطبان برای پیگیری یافتن راه جدیدی برای دیدن این تلویزیون را از بین ببرد. همچنان مردم به دنبال یافتن راهی هستند که بتوانند سریال های این تلویزیون را نگاه کنند.

در هفته های گذشته تلویزیون فارسی‌وان، بارها مجبور به تعویض ترانسپاندر و فرکانس خود شده است. و هر بار نیز این فرکانس های جدید در میان مخاطبان ایرانی و فارسی زبان دست به دست شده است. به نظر می رسد یک جست و جوی دسته جمعی در کار است که مخاطب تشنه را سیراب کند.

واقعیت آن است تا پیش از این، شبکه ‎های فارسی زبان ماهواره‎ای در خارج از ایران به‌دلیل ضعف در درک خواست مخاطبان و نشناختن فرهنگ واقعی جاری در جامعه ی ایران، فاقد برنامه ‎های متنوع بودند. حجم قابل توجهی از برنامه‌های آنها نیز اختصاص داشته به برنامه‎ های کسل‌کننده مجری‌محور، پخش کلیپ‎های موسیقی تکراری و نمایش فیلم‎ها و سریال‎هایی که در سال‌های دور و نزدیک در داخل کشور ساخته شده و بارها نیز به نمایش در آمده‎اند. به این ترتیب خیلی زود این شبکه‎ها با وجود رشد قارچ گونه تعدادشان، تازگی خود را از دست داده و در جذب مخاطب، چندان موفق عمل نکردند. اما فارسی وان شیوه‎ای متفاوت را در پخش برنامه برگزیده و برخلاف انتظار، خیلی زود توانست بخش عمده مخاطبان شبکه ‎های ماهواره ای فارسی زبان را جذب خود کند.

نفوذ وگسترش تاثیرگذاری شبکه جدید التاسیس فارسی وان در خانواده های ایرانی تبدیل به موضوعی همه گیر شده به شکلی که همینطور که مشاهده می کنید به علت دلایلی چند روزی هست که این شبکه از روی هاتبرد قطع شده و جستجوی مردم برای فرکانس جدید این شبکه تبدیل به دغدغه اجتماعی شده به هرحال این شبکه به دلیل تنوع برنامه ها توانسته سنین مختلف جامعه را جذب خود کرده و این در حالیست که مسئولان رسمی کشور تلاش دارند تا از کنار این واقعیت به سادگی عبور کنند روایت های غیرواقعی از این موضوع بدهند. حتی بخشی از رسانه ها و سایت های سعی دارند این مسئله را سیاسی جلوه دهند.

همچنین بسیاری از این سایت ها و رسانه ها فارسی وان را مروج آن چیزی که خود فساد می نامند، می دانند. حال این سوال مطرح است که آیا نشان دادن سبک های زندگی مختلف از مردمان جهان در سریال های فارسی وان جز آشنا کردن مخاطب فارسی زبان با دنیای امروزی چیز دیگری هم دارد؟ آیا این توهین به خیل میلیونی تماشاگران این تلویزیون نیست که اکثرا خانوادگی و دسته جمعی این سریال ها را نگاه می کنند نیست؟ به وسیله ی همین دستگاه ها و تجهیزات دریافت ماهواره می توان ده ها کانال و تلویزیون که مسائل عریان غیر اخلاقی و بعضا جنسی را به صراحت نشان می دهند گرفت اما این تلویزیون ها بسیار بسیار کم بیننده دارد. مخاطب ایرانی بسیار هشیار تر از آن است که مرز بین اخلاقیات و فساد را تشخیص ندهد. جامعه و فرهنگ ایران نشان داده است که اتفاقن سریع و بدون تعارف در مقابل فساد واقعی واکنش نشان خواهد داد.

حال این سوال مطرح است اگر به زعم این رسانه ها که همه چیز را از دریچه ی تنگ سیاست و دعوا های سیاسی که زیاد به اکثریت مردم مربوط نیست، نگاه می کنند فارسی وان مروج فساد بوده است چرا توانسته است به این زودی خیل میلیونی مخاطبان را جذب کند؟ چرا مخاطبان که اکثرا خانواده های ایرانی هستند این چنین مشتاقانه به دنبال دریافت فرکانس های جدید این تلویزیون هستند؟

البته این امر تنها مختص به رسانه های نزدیک به جریان حاکم بر فضای سیاسی ایران نیست. اگر این رسانه ها با استدلال های نه چندان علمی خود فارسی وان را به دلیل نشان دادن سبک های زندگی متفاوت که با سنت های پوسیده ای که دیگر در جهان امروز و جهانی که تبدیل به یک دهکده شده است همخوانی ندارد، مورد هجوم قرار می دهند. از آن طرف عده ای هم هستند که با استدلال های عجیب و غریب تر که نشات گرفته از توهم توطئه همیشگی است فارسی وان را وابسته به بخشی از جریان حاکم در فضای سیاسی ایران می دانند که سعی دارد مردم ایران را از مسائل سیاسی جاری دور کنند. به طور مثال یک کاربر در سایت سیاسی بالاترین که نزدیک به مخالفان نظام حاکم در ایران است نوشته است که اگر در تابستان سال گذشته مردم به دنبال محل و زمان تظاهرات ها بودند در تابستان امسال مردم به دنبال فرکانس جدید تلویزیون فارسی وان هستند.

در واقع باز هم دیدگاه تنگ سیاسی جا را برای تحلیل علمی و واقعی پدیده ی فارسی وان می بندد. به نظر می رسد که این نحو استدلال کردن ها نمی خواهد واقعیت جاری در جامعه ی ایران را ببیند. چشمان خود را در مقابل آن بسته است. واقعیت این است که خیل عظیم مخاطبان فارسی زبان بعد از سال ها می خواهند با جهان اطراف خود بدون مانع مواجه شوند. مسئله تنها یک سرگرمی ساده نیست. که اگر بود دهها کانال تلویزیونی دیگر هم بودند که این نیاز را بر طرف کند. مخاطبان فارسی زبان همچنان در جست و جو سبک ها متفاوت و نوی زندگی هستند. اکنون این جست و جو به صورت نمادین در جست و جوی فرکانس های جدید تلویزیون فارسی وان خلاصه شده است. به نظر می رسد بهتر است به جای نادیده گرفتن و انکار و برچسب زدن به این خواست عمومی و پدیده ی اجتماعی و به جای برخورد های حذفی با این پدیده ی اجتماعی سعی کنیم به کنکاش علمی در آن بپردازیم تا راهی درست را دریابیم و به فرهنگ و عقل جمعی ایرانیان نیز احترام بگذاریم و انان را در انتخاب کردن آزاد بگذاریم.