۲۳ ميليارد دلار چک برگشتی در ايران، دويچه وله

برپايه برآورد بانک مرکزی، در سال گذشته بيش از ۵ ميليون چک به ارزش تقريبی ۲۳ ميليارد دلار در بازار ايران برگشت خورده‌اند. چک‌های برگشتی، ده درصد مجموعه چک‌های دست به دست شده را تشکيل می‌دهند.

گزارش بانک مرکزی همچنين نشان می‌دهد که در سال ۱۳۸۸ از تعداد چک‌های مبادله شده در بازار نيز، نسبت به سال پيش ۳۴ درصد کاسته شده است.

نکته مهم ديگر در گزارش بانک مرکزی اين است که به رغم کاهش ۳۴ درصدی تعداد چک‌ها، مجموع مبلغ آن‌ها نسبت به سال قبل تنها ۷ دهم درصد کمتر بوده است. اين نکته حکايت از آن دارد که مبادله‌ها به وسيله چک، به ارقام بالا محدود شده است.

کاهش اعتماد مردم

کارشناسان اقتصادی، کاهش معاملات غيرنقدی را نشانه بی‌اعتمادی مردم به چشم‌انداز اقتصادی يک کشور می‌دانند. آنچه در سال گذشته خورشيدی به اين سلب اعتماد کمک کرد، ناآرامی‌های پس از انتخابات ۲۲ خرداد و گسترش تحريم‌های بين‌المللی عليه ايران بود. کارشناسان، نگرانی‌های ناشی از اجرای طرح هدفمندسازی يارانه‌ها را نيز، دليل ديگری برای کاهش اعتماد مردم می‌دانند.

تحليل آماری بانک مرکزی نشان می‌دهد که ميانگين ارزش چک‌های دست‌به دست شده در سال پيش ۹ ميليون و ۷۵۰ هزار تومان و ۳۳ درصد بيشتر از ميانگين سال ۱۳۸۷ بوده است.

اگر تعداد چک‌های دست به دست شده را، آنطور که کارشناسان ارزيابی می‌کنند شاخصی برای اعتماد بازار به داد و ستدهای غيرنقدی بدانيم، در فاصله سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۸ بازار ايران بيشترين اعتماد را در دو سال ۱۳۸۲ و ۱۳۸۶ به خود جلب کرده است. تعداد چک‌های دست به دست شده، در سال ۸۲ (دوران خاتمی) حدود ۷۵ ميليون فقره و در سال ۸۶ نزديک به ۸۰ ميليون فقره اعلام شده است.

اما با توجه به حجم نقدينگی و سطح معاملات، همين آمار ثابت می‌کند که ضريب اعتماد عمومی به معاملات غيرنقدی در سال ۸۲ بيشتر از سال ۸۶ بوده است. زيرا حجم نقدينگی و سطح معاملات در سال ۸۶ چندين برابر سال ۸۲ بود، اما تعداد چک‌ها تنها حدود ۶ درصد بيشتر بود.

در بخشی ديگر از گزارش بانک مرکزی، تعداد چک‌های برگشتی سال ۱۳۸۸ بيش از ۵ ميليون فقره و ارزش کل اين اسناد ۲۳ هزار ميليارد تومان (حدود ۲۳ ميليارد دلار) اعلام شده است. اين بدان معنا است که هر چک برگشتی، به طور متوسط، ۴ ميليون و ۶۰۰ هزار تومان ارزش داشته است.

در حال حاضر، دهها هزار ايرانی به خاطر صدور چک‌های بی‌محل در زندان‌های جمهوری اسلامی به سر می‌برند.

جواد طالعی
تحريريه: مصطفی ملکان