پيامدهای نشست ژنو در صحنه سياست داخلی، گفتگوی راديو بين المللی فرانسه با تقی رحمانی و طهمورٍث کيانی

فرنگيس حبيبی - اگر" دشمن خارجی" از شدت خصومت خود بکاهد، تکليف "دشمن داخلی" چه می شود. يعنی آيا انزوای کمتر ايران در صحنۀ خارجی، اقتدارطلبی حکومت را نسبت به نيروهای سياسی نيمه خودی، غير خودی و دگر انديش تقويت خواهد کرد و يا نوعی تعديل و تعامل و روحیۀ دموکراتيک را گسترش خواهد داد.

ايران در روزهای اخير از خبر ساز ترين نقاط جهان بود. روز پنجشنبه همۀ چشمها به ژنودوخته شده بود تا کوچکترين چرخش ها را در سياست خارجی ايران از يک سو و سياست قدرت های بزرگ جهان را در قبال ايران از سوی ديگر موشکافی کند.

در کانون های اختلاف و منازعه در جهان کم نبوده اند نشست هايی که مهم، سرنوشت ساز و تعيين کننده تلقی شده اند، ولی سرانجام به نتيجۀ ملموس و مطلوب نرسيده انمد. خاور ميانه يکی از اين کانون هاست و بن بست مذاکرات آن هنوز باقی است. شايد نشست ژنو نيز دچار همين سرنوشت شود. ولی تا اينجا، نشانه های قابل اعتنايی به چشم می خورد که مفسران را بر آن داشته است که بگويند دو طرف منازعه کمی از مواضع گذشته اشان فاصله گرفته اند و کمی به يکديگر نزديک شده اند.

در ميز گرد تلفنی اين هفته همراه با آقايان تقی رحمانی، فعال ملی مذهبی، و طهمورٍث کيانی، پژوهشگر در سياتل آمريکا، کم و کيف تغييرات در مواضع دو طرف را می سنجيم و پيامد های تنش زدايی در خارج را در تنش های سياسی داخل ايران بررسی می کنيم. و اين پرسش را مطرح می کنيم که اگر" دشمن خارجی" از شدت خصومت خود بکاهد، تکليف "دشمن داخلی" چه می شود. يعنی آيا انزوای کمتر ايران در صحنۀ خارجی، اقتدارطلبی حکومت را نسبت به نيروهای سياسی نيمه خودی، غير خودی و دگر انديش تقويت خواهد کرد و يا نوعی تعديل و تعامل و روحیۀ دموکراتيک را گسترش خواهد داد.

طهمورٍث کيانی در بارۀ تغييرات معنا داری که در روند مذاکرات ايران با گروه ۵+۱ بوجود آمده است می گويد:

دو تغيير عمده در سياست اوباما نسبت به دولت پيشين ايالات متحده به چشم می خورد. اول کنار گذاشتن پيش شرط تعليق غنی سازی برای آغاز مذاکرات ودوم چشم پوشی از تهديد به حملۀ نظامی . اوباما بر عکس بوش با تأکيد بر احترام متقابل و آمادگی برای گفتگوی مستقيم با ايران پيش آمد. تغييری که در موضع ايران به وجود آمد، آمادگی اين کشور به پذيرش بازرسی و دسترسی سريع آژانس به تأسيسات قم بود. و مهم تر از اين، ايران پذيرفت بخش عمده ای از غنی سازی را به روسيه منتقل کند و بخش عمده ای از چند صد کيلو اورانيومی که تا به حال غنی کرده را به روسيه بفرستد. اين پيشنهادرا ايران قبلاً ، چه در زمان آقای لاريجانی و چه در زمان آقای خاتمی رد کرده بود.

برخی در ايالات متحده اين تغيير را ناشی از فشار روسيه می دانند. مسکو در ازای امتيازاتی که آمريکا در بارۀ حذف طرح سپر دفاع ضد موشکی در جمهوری چک و لهستان به روسيه داد، به تهران هشدار داد که در صورتيکه انعطاف نشان ندهد، روسيه نيز به صف کشور های غربی خواهان تشديد تحريم ها عليه ايارن ميپيوندد. به نظر اين پژوهشگر اغلب تحليلگران نشست ژنو را يک نقطۀ عطف در مذاکرات اتمی می دانند.

تقی رحمانی در پاسخ به اين پرسش که اظهارات و اقدامات اخير رهبران ايران کداميک عرض اندام اقتدارگرانه و کداميک عقب نشينی به نظر می آيد، می گويد: عقب نشينی در هر دو طرف صورت گرفته است. اما اگر قبول داشته باشيم که غنی سازی حق ماست، از ديدکاه يک ايرانی دلبسته به منافع ملی، بايد ايران را با کشور هايی که غنی سازی دارند ولی شاگرد شلوغ جهان نبوده اند، مثل کرۀ جنوبی، برزيل و آفريقای جنوبی مقايسه کنيم. اگر مسئلۀ غنی سازی در روسيه و بعد تحت نظارت و کمک فرانسه صورت گيرد ايران به يک عقب نشينی تن داده است.در حاليکه اگر غنی سازی را، بدون مخفی کاری های انجام شده، در سطح دانشگاهی يا صنعتی پيش ميبرديم اين طور بحران ساز نمی شد.

تقی رحمانی معتقد است که در حال حاضر در وضعيت برد برد قرار داريم. ولی از نظر يک ايرانی ميهن پرست ما به حق خود نرسيده ايم.ضمن اينکه حاکمان و آقای احمدی نژاد حتی اگر شکست کامل هم می خوردند آن را پيروزی کامل قلمداد می کردند.

اين فعال ملی مذهبی در پاسخ به اين پرسش که آيا مشروعيت دولت دهم با حل تنش در صحنۀ بين المللی ترميم خواهد شد می گويد: معضلی که طيف های راست راديکال با آن روبرو هستند اينست که نماد هايی چون شيطان بزرگ يا روز مبارزه با استکبار، يعنی روز سيزده آبان، نماد های محکمی هستند. اگر قرار باشد با شيطان بزرگ کنار بياييم مسئلۀ عدم مشروعيت حاد تر خواهد شد. و نيرو های خودی هم دچار ريزش خواهند شد. نيرو های ملی نيز که موافق تعامل پويا با قدرت های جهان بودند نمی توانند به اين رابطه زياد اعتماد کنند. ضمن اينکه معتقدند تنش زدايی باعث رشد بيشتر دموکراسی خواهد شد. اينست که يک مشکل دوگانه پيش می آيد و بازگشت به شعار های اوليه غير ممکن نيست.نکتۀ ديگر اينستکه دولت هايی که به خاطر منافع اقتصادی خود چشم به روی حقوق بشر و دموکراسی می بندند مورد خشم و کينۀ مردم قرار می گيرند شعار " مرگ بر روسيه" يک نقطۀ عطف در ايران است.

تقی رحمانی همچنين خاطر نشان می کند که برای يک جنبش مردمی قدرتمند اساساً مسئلۀ خارجی يک مسئلۀ ثانوی است. جنبش بايد اول خود را قدرتمند کند، بعد جهان نيز با او تعامل خواهد کرد. اين فعال ملی مذهبی شاخصه های يک جنبش قدرتمند را فراگيری، گستره و رهبری آن می داند. تقی رحمانی در بارۀ جنبش سبز می گويد اين جنبش همه را غافلگير کرد زيرا آن قدر نيرومند بود که هنوز نتوانسته اند آن را حذف کنند. اين جنبش خواست های کوچک و مشخصی دارد. دنبال انقلاب نيست. می خواهد نظاميان جای خودشان بنشينند، آزادی بيان و تجمع وجود داشته باشد. اين جنبش رفتار های مدنی و يک صبوری همراه با سماجت از خود نشان داده است و اگر با همين منطق پيش برود و در لايه های داخل حاکميت نفوذ کند شکل قدرتمند تری پيدا خواهد کرد.

طهمورٍث کيانی در پرسش به اين سؤال که آيا نزديکی باغرب باعث ايجاد محدوديت بيشتر برای جنبش دموکراسی خواهی خواهد شد می گويد: سی سال است که ايران و آمريکا دارای کشمکش های مختلف با نشيب و فراز های گوناگون هستند. اين تنش در روابط، نه تنها کمکی به جنبش نکرده است بلکه موانعی نيز در مقابل آن بوجود آورده است. جنبش سبز امروز نه تنها از فروکش کردن تنش ميان ايران و آمريکا آسيبی نخواهد ديد بلکه با از بين رفتن يکی از بهانه های گروه های تندرو که همواره مخالفان حکومت را به وابستگی به آمريکا متهم می کرده اند، تقويت هم خواهد شد. اين پژوهشگر مقيم سياتل می گويد جنبش دموکراسی خواهی در هيچ کشوری، در حاليکه با تهديد خارجی روبروست، مثلاً در مورد ايران که تهديد حملۀ اسرائيل ويا تحريم های بيشتر بر دوشش سنگينی می کند، نمی تواند خواست خود را به طور روشن و شفاف با رژيم و گرايشات اقتدار گرايانه حل و فصل کند. با برطرف شدن فضای ارعاب، خود به خود، جو نظامی گری و امنيتی نيز در داخل ايران فروکش خواهد کرد.

[برای شنيدن اين گفتگو، اينجا را کليک کنيد]