جمعه 20 آذر 1383

هفتاد و نهمين سالگرد تولد احمد شاملو: من آن غول زيبايم كه در استواي شب ايستاده‌‏ام، مريم آموسي، ايلنا

تهران- خبرگزاري كار ايران

ايلنا ـ مريم آموسي
احمد شاملو در بيست و يكم آذر سال 1304 در خانه 134 خيابان صفي علي شاه تهران متولد شد, پدرش حيدر و مادرش كوكب عراقي بود؛ به دليل اين كه پدرش افسر ارتش بود و از اين شهر به آن شهر اعزام مي‌‏شد، شاملو هرگز نتوانست همراه خانواده براي مدتي درشهري ماندگار شود و تحصيلات مرتبي داشته باشد در سال 1322 براي اولين بار پايش به زندان‌‏هاي متفقين باز شد, اين در حقيقت نيز تير خلاصي بود به تحصيلات نامرتب او.

شاملو در سال 1326 نخستين مجموعه شعرش را به نام "آهنگ‌‏هاي فراموش شده" منتشر كرد. "آهنگ‌‏هاي فراموش شده" مجموعه‌‏اي ناهمگون از شعرهاي كاملا سنتي تا اشعار نيمايي شاملو بود، حتي نوشته‌‏هاي كاملا بي‌‏وزن، قافيه و آهنگ كه بعدها به نام شعر منثور يا شعر سپيد شهرت يافت در آن ديده مي‌‏شود. انتشار اين مجموعه‌‏ها در دنياي شاعري شاملو اهميت چنداني نداشت و همچنان كه خود او در مقدمه كتاب پيش بيني كرده بود كه اين نوشته‌‏هاي منظوم و منثورآهنگ‌‏هايي بود كه زود به دست فراموشي سپرده شد. اما اين مجموعه به جهت آنكه حاوي نخستين نمونه‌‏هاي شعر سپيد فارسي است نشر آن در اين سال قابل توجه است.
شاملو از انتشار اين كتاب و عدم اقبالش افسرده نشده و به كار ترجمه و فعاليت‌‏هاي ادبي در نشريات ادامه داد. در سال 1330 او مجموعه شعر" قطعنامه" و شعر بلند "23" را منتشر كرد. اين مجموعه حاوي 4 شعر بلند بود كه نشان مي‌‏داد, شاملو با عبور از شيوه نيمايي براي خود راه تازه‌‏اي مي‌‏جويد كه خود نيما و پيروان راستين او هرگز علاقه چنداني به آن نشان ندادند. پس از اين مجموعه" شعر آهن‌‏ها واحساس‌‏ها" را منتشر ساخت. در اين دوره شاملو به مدت يك‌‏سال در زندان به سر مي‌‏برد كه پس از آزادي به فعاليت‌‏هاي ادبي و فرهنگي خود ادامه مي‌‏دهد و تا آخرين روزهاي زندگي دست از كار نمي‌‏كشد. شاملو پس از يك دوره ترديد و نوسان ميان غزل و شعر اجتماعي سرانجام راه خود را برگزيده و در مسيري قرار گرفت كه به عنوان يكي از برجسته‌‏ترين شاگردان نيما كه راه جديدي را در عرصه شعر و شاعري ايجاد كرده‌‏است به شمار مي‌‏رود. او از شعر شاعران جهان تاثير پذيرفت و خود نيز بسياري از اشعار شاعران جهان را به فارسي برگرداند و يا به گونه‌‏اي باز سرايي كرد كه بي‌‏گمان بسياري از باز سرايي‌‏هاي شاملو از اصل شعر نيز بهتر و رساتر شده‌‏اند. او تاريخ ادبيات كهن را به خوبي مي‌‏شناخت، البته شايد درباره بعضي از اظهار نظرهايي كه درباره بعضي از شاعران كرده‌‏است دچار اشتباه شده‌‏است, اما توانايي او در شعر كلاسيك غير قابل انكار است. حاصل آشنايي او با ادبيات كلاسيك، تصحيح و روايت از "افسانه‌‏هاي هفت گنبد "،"ترانه‌‏ها"،" رباعيات ابوسعيد ابوالخير"،"خيام"،" باباطاهر"و" حافظ شيراز" است. آشنايي او با ادبيات جهان ترجمه آثاري چون نمايش‌‏نامه "عروسي خون"،" افسانه هاي چيني"،" اشعار لوركا"،" رمان پا برهنه‌‏ها" سي زيف و مرگ "،"غزل غز ل‌‏هاي سليمان"مفت خوره‌‏ها"،" شهريار كوچولو" و... "دن آرام "كه بي‌‏شك شاهكار او به شمار مي‌‏رود. شاملو "دن آرام "را ظرف مناسب براي ريختن كتاب كوچه يافت و در اين كتاب دست به تجربه‌‏هاي جديدي در عرصه ترجمه زد. اگر شاملو شاعر هم نبود، تنها با اين ترجمه بي‌‏نظير در تاريخ ادبيات ايران نامش ماندگار مي‌‏ماند.
شاملو پس از انتشار مجموعه‌‏هاي« باغ آينه (1338), آيدا در آينه (1343), آيدا درخت و خنجر و خاطره (1334) ققنوس در باران ( 1354) مرثيه‌‏هاي خاك (1348) شكفتن درمه ( 1349) ابراهيم در آتش ( 1352) و دشنه در ديس (1356)» در زبان به ديدگاهي كاملا مستقل دست يافت و موقعيت و جايگاه ممتازي ميان شاعران نوپرداز و تحصيل كردگان متمايل به غرب پيدا كرد. ويژگي عمده شعرهاي او از لحاظ محتوا نوعي تفكر فلسفي ـ اجتماعي است و از طريق تمثيل نماد و اسطوره‌‏هاي غربي و انساني بيان مي‌‏شود, به ويژه اينكه او در خلال اين اشعاراشاره‌‏هاي روشني ،به نمادهاي مسيحيت دارد كه شعر او از اين جهت نيز ممتاز مي‌‏شود.

آزادي اغلب شعرهاي او از هر نوع قيد اعم از وزن و قافيه به شيوه‌‏هاي سنتي ويژگي عمده‌‏اي است كه در شعر نو ايران سابقه چنداني ندارد.

تبليغات خبرنامه گويا

advertisement@gooya.com 

به نظر مي‌‏رسدكه آهنگ سخن او گاه به نثرهاي سده چهارم وپنجم و زبان ترجمه‌‏هاي تورات و انجيل نزديك مي‌‏شود, در همين راستا ناقدان از تاثير آشكار نثر بيهقي بر شعر شاملو غافل نمانده‌‏اند. شعر شاملو از نظر زبان، فرم و پرداخت ادبي،استفاده مبتكرانه از عناصر ادبي و زباني بسيار حايز اهميت است و ازجهات مختلف قابل بحث و بررسي است. شاملو با يك عمر پايمردي و تلاش در عرصه فرهنگ و ادب ايران و جهان بالاخره در بامداد يكشنبه دوم مرداد ماه 1379 ديده از جهان فرو بست.

به ياد اين شاعر بزرگ شعري از او را با هم مرور مي‌‏كنيم:
** عقوبت **
ميوه برشاخه‌‏شدم
سنگ‌‏پاره در كف كودك
طلسم معجزتي
مگر پناه دهد از گزند خويشتن‌‏ام
چنين كه
دست تطاول به خودگشاده منم!
بالا بلند!
بر جلو خان منظرم
چون گردش اطلسي ابر
قدم بردار
ازهجوم پرنده بي‌‏پناهي
چون به خانه بازآيم
پيش از آن كه دربگشايم
برتختگاه ايوان
جلوه‌‏اي كن
با رخساري كه باران و زمزمه است
چنان كن كه مجالي اندك را در خور است
كه تبردار واقعه را
ديگر
دست خسته
به فرمان
نيست
كه گفته است
من آخرين بازماند فرزانگان زمين‌‏ام؟
من آن غول زيبايم كه در استواي شب ايستاده است
غريق زلالي همه آب‌‏هاي جهان
و چشم‌‏انداز شيطنت‌‏اش
خاستگاه ستاره‌‏يي ست
در انتهاي زمين‌‏ام كومه‌‏يي هست.
آن جا كه
پا در جايي خاك
همچون رقص سراب
برفريب عطش
تكيه مي‌‏كند
در مفصل انسان و خدا
*****
آري
درمفصل خاك و پوك‌‏ام كومه‌‏اي نا استوار هست.
و بادي كه بر لجه تاريك مي‌‏گذارد.
بر ايوان بي رونق سردم
جاروب مي‌‏كنند
برده گان عالي جاه را ديده‌‏ام من
در كاخ‌‏هاي بلند
كه قلاده‌‏هاي زرين به گردن داشتند
و آزاده مردم را
و در جامه‌‏هاي مرقع
كه سرود گويان
پياده به مقتل مي‌‏رفته‌‏اند.
خانه‌‏ي من در انتهاي جان است
در مفصل خاك و
پوك
*****
با ما گفته بودند
آن كلام مقدس را
با شما خواهيم آموخت
ليكن به خاطر آن
عقوبتي جان فرساي را
تحمل مي‌‏بايدتان كرد
عقوبت جانگاه را چندان تا ب آورديم
آري
كه كلام مقدس مان
باري
از خاطر گريخت!

دنبالک:
http://mag.gooya.com/cgi-bin/gooya/mt-tb.cgi/15376

فهرست زير سايت هايي هستند که به 'هفتاد و نهمين سالگرد تولد احمد شاملو: من آن غول زيبايم كه در استواي شب ايستاده‌‏ام، مريم آموسي، ايلنا' لينک داده اند.
Copyright: gooya.com 2016