بيلان آزادی مطبوعات در سال ٢٠٠٨، گزارشگران بدون مرز

روزنامه نگار کشته شده: ٦٠
همکار مطبوعاتی کشته شده: ١
روزنامه نگار بازداشت شده : ٦٧٣
روزنامه نگار مورد تهاجم و تحديد قرار گرفته : ۹٢۹
رسانه سانسور شده : ٣٥٣
روزنامه نگار ربوده شده : ٢۹

***

اينترنت
وبلاگ نويس کشته شده : ١
وبلاگ نويس بازداشت شده : ٥۹
وبلاگ نويس مورد تهاجم و تهديد قرار گرفته : ٤٥
سايت اينترنت مسدود و تعطيل شده : ١٧٤٠

برای مقايسه با سال ٢٠٠٧
روزنامه نگار کشته شده ٨٦
روزنامه نگار بازداشت شده ٨٨٠
روزنامه نگار مورد تهاجم و تحديد قرار گرفته ١٥١١
رسانه سانسور شده ٥٢٨
روزنامه نگار ربوده شده ٦٧

***

اينترنت
وبلاگ نويس بازداشت شده ٣٧
وبلاگ نويس مورد تهاجم و تهديد قرار گرفته ٢١
سايت اينترنت مسدود و تعطيل شده ٢٦٧٦

توضيح : گزارشگران بدون مرز برای ارائه اين بيلان همچون سالهای گذشته مواردی را برشمرده است که رابطه ميان حرفه‌ی قربانی با حادثه برای سازمان يا کاملا و يا با احتمال بالا مشخص شده است. اين آمار مبتنی بر مواردی است که گزارشگران بدون مرز از آنها مطلع شده و مواردی را که قربانيان برای حفظ امنيت خود خواهان افشای آن از سوی خود و يا ما نبوده اند خوداری کرده است.

نگاه عمومی

منطقه‌ی آسيای غربی و خاورميانه بازهم قتل‌گاه حرفه‌کاران رسانه هاست. بعد از عراق با ١٥ روزنامه نگارکشته شده، پاکستان با ٧ و فليپين با ٦ خبرنگار کشته شده دو کشوری هستند که آمار بيشترين تعداد روزنامه نگاران کشته شده را از آن خود کرده اند. امسال نيز کشتار در مکزيک ادامه يافت و ٤ روزنامه نگار در ارتباط با حرفه خود به قتل رسيدند. توضيح‌گر کاهش آمار کشته شدگان در آفريقا (سه روزنامه نگار در سال ٢٠٠٨ نسبت به ١٢ کشته شده در سال ٢٠٠٧) کناره‌گيری بسياری از روزنامه نگاران از حرفه خود و در پيش گرفتن راه تبعيد و کاهش شمار رسانه ها در مناطق جنگی است.

بازداشت و دستگيری ( بيش از ٤٨ ساعت) در آفريقا رشدی چشمگير داشته است. کلانتری ها به محلی برای گذر اجباری روزنامه‌نگاران منتقد که دولت ها را "آزار" می دهند و از خط های سرخ ترسيم شده از سوی آنها عبور می کنند، تبديل شده است. در عراق ٣١ نفر بازداشت شده‌اند. ارتش امريکا به روش خود برای اداره ی شرايط امنيتی با دستگيری همکاران مطبوعاتی رسانه های خارجی و خبرنگاران محلی ادامه می دهد. در چين با (٣٨ روزنامه نگار دستگير شده) سال المپيک بهانه‌ای شد برای دستگيری‌های گسترده. در برمه( با ١٧ روزنامه نگار زندانی) هزينه ی قوام قدرت ژنرال ها را روزنامه‌نگاران و وب‌نگاران پرداختند.

گزارشگران بدون مرز در اين باره اعلام می کند : " ارقام سال جاری بدون شک از آمار سال‌های گذشته کمتر است. اما همين آمار کم هم به سختی می تواند عموميت يافتن تهديد و سانسور از جمله در کشورهای غربی و مستحکم شدن قدرت دولت های اقتدارگرا را پنهان کنند. اگر در برخی مناطق شرايط از نظر کمی بهبود يافته است، در بيشتر موارد به دليل نااميد شدن روزنامه نگاران و کناره‌گيری آنها از حرفه خود و در پيش گرفتن راه تبعيد است. دراين زمينه با شصت روزنامه نگار کشته شده و صدها زندانی و سانسور عمومی، نمی توان از خوش بين بودن سخن گفت."

سرکوب به اينترنت منتقل شده است

در سال ٢٠٠٨ به شکل کلی تعداد کمتری از روزنامه‌نگاران رسانه های سنتی کشته يا زندانی شده اند. با اين وجود وضعيت آزادی مطبوعات در جهان رو به بهبود نرفته است. همزمان با تحول در مطبوعات نوشتاری، رسانه های تصويری و گسترش جهانی وبلاگستان، اعمال فشار و سانسور بر روی اينترنت متمرکز شده است.

در اين باره آمار گوياست در سال ٢٠٠٨ برای اولين بار وب‌نگاری که در عرصه روزنامه‌نگاری شهروندی فعال بود به قتل رسيد. در ٧ ژانويه وی ون‌هو توسط ماموران پليس ايالت چن‌گوان چين برای فيلمبرداری از درگيری ماموران پليس با تظاهرات کنندگان شهر تيان‌من کشته شد.

در سال ٢٠٠٨ مسدودسازی سايت‌های اينترنت در ٣٧ کشور جهان شمارش شده است. از جمله در چين (۹٣ سايت) در سوريه (١٦٢ سايت) و در ايران (٣٨ سايت). کشورهای دمکراتيک نيز در عرصه‌ی مهار و نظارت براينترنت از قافله عقب نمانده اند. در تايلند و ترکيه تابوی شاه و ارتش همچنان غير قابل طرح است و پليس نظارت و تنبيه کاربران و وب نگاران معترض را افزايش داده است. به ويژه سايت‌های همچون يوتيوب و ديلی‌موشن از سوی مقامات رسمی مورد سانسور قرار گرفته‌اند. مسدود سازی و فيلتر کردن پس از " توهين آميز" قلمداد کردن موضوعی بيشتر از گذشته رواج يافته است. اين واکنش سطحی برخی دولت‌ها در برابر سايت هايی که محتوای جمعی را نشر می دهند، پديده "سانسور عمومی" را به ويژه در مسدود سازی شبکه های اجتماعی به وجود آورده است. مسدودکردن سايت تويتر (Twitter) در سوريه يا فيس بوک (Facebook) که در سوريه، تونس و ترکيه و امارت متحده عربی، مسدود سازی سلسله‌واری را به وجود می آورد که اگر آنرا به اقدامات کنترل هميشگی اضافه کنيم نتيجه سانسور را ده برابر بيشتر می‌کند.

در اکثر موارد زندان تنها پاسخ دولت ها به انتقاد وبلاگ‌هاست. بيان آزاد بر روی اينترنت مسئله برانگيز شده است در سال ٢٠٠٨ در چين ١٠ وب‌نگار معترض دستگير شده‌اند، ٣١ نفر مورد تعرض و تهديد قرار گرفته اند و دست کم سه نفر توسط دستگاه قضايی به زندان محکوم شده اند. گزارشگران بدون مرز در ايران ١٨ مورد دستگيری و ۹ محکوميت به زندان، در سوريه ٨ دستگيری و سه محکوم به زندان را شمارش کرده است. ماشين سرکوب اينترنت به ويژه در برمه سخت گيرانه بوده است. در اين کشور وبلاگ نويس و هنرمند زرگانر و وب‌نگار معترض نای فون لت را به شکل شرم‌آوری به ٥۹ و ٢٠ سال زندان محکوم کرده‌اند. اين دو وب‌نگار به جمع بی‌شمار زندانيان سياسی و از جمله ١٦ روزنامه‌‌نگار در اين کشور اضافه شده‌اند.

گزارشگران بدون مرز در اين باره اعلام می کند : "گسترش نفوذ و قدرت اينترنت با رويه احتياط‌گرانه‌ی برخی از حاکميت های که پيش از اين نيز دارای گرايش امنيتی قوی بوده اند، مواجه شده است. حکومت های سرکوبگر هر سال به ابزارهای جديدتری مجهز می‌شوند که امکان کنترل و نظارت بر داده های شبکه اينترنت را افزايش می دهند . اينترنت آرام آرام می رود تا به ميدان نبرد شهروندان منتقد و روزنامه‌نگاران قربانی سانسور شده تبديل ‌شود، و با اين عنوان به تهديدی برای قدرت‌های که به حاکميت خودسرانه و مصون از مجازات عادت کرده اند."

وضعيت بد و ارقامی بهتر

افزايش سرکوب بر روی اينترنت در زمانی است که رسانه های سنتی از جمله در دمکراسی‌های بزرگ تحت فشارهای تازه‌ای قرار گرفته‌اند. قوانين ضد تروريست يا "پُست ١١ سپتامبر" روزنامه‌نگاران جستجوگر را در شرايط بسيار دشواری قرار داده‌است. گزارشگران ويژه اگر از کشورهای متحد" ائتلاف ضد تروريستی" ايالات متحده امريکا و نزديکان آن باشند با مخالفت های جدی روبرو می‌شوند.

با اين حال اگر شرايط در مجموع بد است اما ارقام داده شده نسبت به سالهای گذشته هشدار دهند نيستند. در اين سال چند دولت اقتدارگر قدرت را از دست داده‌اند و سرکوب اشکال متفاوت تری يافته و تغيير مکان داده است. با اين وجود ٢٤ ٪ کاهش دستگيری به معنای کم شدن مراجعه پليس به خانه روزنا‌مه‌نگاران و تحريره های روزنامه ها نيست. چهره های مشهور روزنامه‌نگاری و آزادی بيان همچون هو جيا زندانی "المپيک" دولت همچنان غير قابل تحمل چين در سال ٢٠٠۹ نيز در زندان خواهد ماند.

کاهش ٢٢ ٪ روزنامه نگاران ( ٨٦ روزنامه‌نگار کشته شده در سال ٢٠٠٧ و ٦٠ روزنامه‌نگار در سال جاری) اما خوشبينی را تقويت نمی کند، به قتل رساندن روزنامه‌نگاران ادامه دارد و خشونت در مناطق "داغ" که درگيری های مسلحانه، خشونت سياسی – مافيايی و يا تروريسم به همه شهروندان ضربه وارد می کند،مانند عراق، مناطق قبائلی در پاکستان، فليپين و مکزيک متمرکز شده است . ربودن به مثابه يکی از منابع موثر مالی و تاثير سياسی در افغانستان (با ٧ روزنامه‌نگار و همکار مطبوعاتی ربوده شده) در سومالی و مکزيک هرکدام ( ٥ مورد) و در عراق ( ٤ مورد) بشدت رواج دارد.

سانسور و توقيف رسانه ها بعنوان ابزاری که همچنان در بسياری از کشورها به شکل روزمره اعمال می‌شود, تقريبا يک سوم کاهش يافته است. در سال گذشته توقيف رسانه های درسطح ٥ قاره ادامه داشته است : سودان ٤ مورد، گينه و سومالی هر کدام ٥ مورد، ايران ٢٧ مورد ، مصر ١٠ ، سوريه ١١ ، روسيه ١٥ ، روسيه سفيد ١٨ ، ترکيه ١٣ ، برمه ٨٥ ، چين ١٣٥، پاکستان ١۹، مالزی ٢٥، بوليوی ٢٠ ، برزيل ١٤ ، مکزيک ١٠ ، ونزوئلا ٧ و..

گزارشگران بدون مرز در اين باره اعلام می کند : "نبايد باور کرد که کاهش ارقام به معنای بهبود وضعيت است در ٥ قاره جهان نمايش غمگين روزنامه نگار دستبند زده اجرا می شود. زندان پاسخ رايج دولت ها به انتقاد است. ده ها تن از آمران و عاملان قتل های روزنامه نگاران، حتا هنگامی هم که دخالت نيروهای امنيتی در قتل کاملا محتمل است، حال در سريلانکا باشد يا در بروکينوفاسو هنوز محاکمه نشده اند.