کنفرانس سران ۸+۵ در ايتاليا: ايران و افغانستان در مرکز توجه، راديو فردا

هشتم تا دهم ژوئيه سران گروه هشت و پنج کشور ديگر در آکيلای ايتاليا گرد هم می‌آيند.

رضا تقی زاده (تحليلگر سياسی) - سران هشت کشور بزرگ صنعتی جهان هنگام ديدار سال گذشته خود در هوکاييدو توياکو در ژاپن، انتظار نداشتند که ديدار سال جاری آنها در آکيلای ايتاليا، تحت الشعاع مسائل ايران و افغانستان و امنيت منطقه قرار گيرد.

مباحث مطرح شده در کنفرانس سه روزه وزرای خارجه گروه ۸ در شهر ترييست، شمال شرقی ايتاليا، نشان داد که عليرغم ادامه نگرانی‌های عمده کشور‌های صنعتی پيرامون مشکلات متعارفی آنها، مانند هماهنگی برای عبور از بحران اقتصادی و مقابله موثر با عوامل مخرب محيط زيست، مسائل مربوط به امنيت منطقه قادراند مورد توجه بيشتری قرار بگيرند.

کنفرانس وزرای خارجه هشت کشور بزرگ صنعتی که مقدمه ای است بر کنفرانس سران، ابتدا قرار بود مسائل مربوط به استقرار امنيت در افغانستان و پاکستان را مورد بررسی قرار داده و در کنار آن در جهت پيش بردن صلح خاورميانه نيز به تمهيداتی بپردازد. در عوض، جنبش گسترده مردم ايران در اعتراض به نتايج انتخابات رئيس جمهوری و برخورد خشونت آميز نيروهای امنيتی و دولتی با مردم برای خاموش کردن صدای اعتراض آنها، دنيا را در مقابل بحران تازه ای قرار داد.

در نتيجه رويدادهای داخلی بعد از انتخابات ايران که انعکاس فوق العاده در جهان يافت، ابتدا شرکت وزير خارجه جمهوری اسلامی در کنفرانس وزرای خارجه گروه ۸ منتفی شد و پيامد آن، بجای ادامه تلاش برای توسعه همکاری با تهران در امور افغانستان و امنيت منطقه، نحوه مطلوب و مناسب «مقابله» جامعه جهانی با نظام سياسی ايران فوريت بيشتری يافت.

در جريان کنفرانس سه روزه وزرای خارجه کشورهای گروه ۸ و در واکنش به رويداد‌های ايران، علاوه بر وزرای خارجه فرانسه، ايتاليا، بريتانيا و آلمان که هريک جداگانه به اظهار نظرهای تند و انتقادی در قبال رفتار دولت ايران پرداختند، حتی سرگئی لاوروف، وزير خارجه روسيه، نيز که در گذشته بيشتر متمايل به حمايت از دولت ايران ديده شده، مجبور شد «جدی ترين نگرانی‌های خود» را درقبال استفاده از زور و خشونت برای خاموش کردن اعتراض‌های گسترده مردم به نتايج انتخابات رييس جمهوری ايران منعکس سازد. اگرچه، لاوروف پس از ابراز نگرانی مستقل خود، تلاش کرد که بيانيه رسمی اجلاس وزرای خارجه گروه ۸ در اين زمينه را متعادل سازد.

اينک در آستانه برگزاری کنفرانس سران گروه ۸ در آکيلا، مسائل ناشی از برگزاری انتخابات رييس جمهوری ايران و نتايج اعلام شده آن، که در داخل و خارج مورد ترديد جدی قرار گرفته است، همچنين نحوه برگزاری انتخابات ديگری که قرار است در ۲۰ اوت آينده به منظور تعيين رئيس جمهور بعدی افغانستان برگزار شود، در رديف مهمترين مسائل مورد بحث رهبران جهان قرار گرفته اند.

در ارتباط با ايران، گروه ۸ با پيشگامی آمريکا، همچنان مايل به گشوده نگاه داشتن مسير‌های سياسی به منظور حل مسئله فعاليت‌های اتمی جمهوری اسلامی است. تا پيش از بروز بحران اخير داخلی در ايران، به نظر می‌رسيد اوباما مصمم است که به شرط انعطاف پذيری بيشتر تهران و به خصوص همکاری در زمينه برنامه‌های اتمی، در جهت عادی سازی روابط با جمهوری اسلامی گام بردارد.

پيامد اعلام نتايج انتخابات اخير در ايران و تغيير سريع در سياست داخلی آن کشور، اجرای سياست «انجام مذاکرات بدون پيش شرط و بر اساس احترام متقابل با تهران» با هدف متوقف ساختن برنامه‌های اتمی آن کشور و متعاقبا، عادی سازی تدريجی روابط سياسی با تهران را با مشکلات تازه ای روبرو کرده است.

اينک جامعه جهانی و گروه ۸ که بخش موثری از آن است، در تهران با دولتی روبرو است که انتظار می‌رود، رفتار‌های مشابه با نحوه برخورد با مخالفت‌های داخلی را در عرصه سياست خارجی نيز تکرار کرده و در نتيجه انعطاف ناپذيرتر از گذشته ظاهر شود. از اين لحاظ، تامل و همکاری با دولتی که سختگيرتر از گذشته خواهد شد، نه برای آمريکا، و يا گروه۸ و يا گروه ۵+۱ و يا شورای امنيت و جامعه اروپا آسانتر از گذشته نخواهد شد.

در کنار انعطاف ناپذير تر شدن قابل انتظار دولت ايران در روابط خارجی، از اين پس موضوع مشروعيت آن نيز بصورت يک مسئله جدی مطرح خواهد بود. نکته ديگری که بعنوان يک بازدارنده تازه در نحوه برخوردهای آينده جامعه جهانی با ايران مورد توجه قرا خواهد گرفت موضوع عدم ثبات و ترديد در تداوم دولت کنونی تهران است.

تا قبل از برگزاری انتخابات اخير در ايران، ثبات داخلی و تداوم نظام سياسی کنونی ايران کمتر مورد ترديد قرار گرفته بود ولی بدليل غير قابل پيش بينی بودن روند و نتايج تحولات آينده در سياست داخلی ايران، اين موضوع در اتخاذ سياستهای آينده در قبال ايران مورد توجه بيشتری قرار خواهد گرفت.

به اين ترتيب، کنفرانس سران گروه ۸ در رابطه با ايران، با مجموعه ای روبرو است که هنگام تدارک مقدمات برگزاری آن شايد در خاطر شرکت کنندگان گردهمايی ياد شده نمی‌گنجيد.

اين گروه و نظام جهانی در آينده شاهد تغييرات گسترده تری خواهد بود. اجلاس سران گروه ۸ در ايتاليا، مقدمه ای است بر اين تغييرات. اين اجلاس بر خلاف گذشته قرار است با حضور پنج کشور تاثير گذار ديگر جهان: چين، برزيل، هند، مکزيک و آفريقای جنوبی تشکيل شود.

سال گذشته، برلوسکونی، نخست وزير ايتاليا مخالف گسترش گروه ۸ بود. امسال خود او دعوت کننده و ميزبان ميهمانان تازه است. در ۱۴ ماه مارس گذشته، به منظور بررسی مشکلات اقتصادی جهان، وزری دارايی ۱۲ کشور روبه‌رو شد ، مانند اندونزی و عربستان سعودی، ترکيه...، در لندن در کنار نمايندگان هشت کشور بزرگ قرار گرفته و در قالب کشورهای گروه ۲۰ عهده دار مسئوليت‌های مشترک شدند. در سال آينده ممکن است ترکيب اعضاء ثابت شورای امنيت سازمان ملل، با حضور آلمان و ژاپن در کنار ۵ کشور دارنده بمب اتمی، تغيير کند.

تغيرات تازه در جهان عموما متوج، توسعه روابط، گسترش همکاری بين ملت‌ها، و افزايش همبستگی‌ها است. حضور چين در کنار آمريکا و تلاش آلمان برای حفظ موقعيت سياسی و اقتصادی خود نزد آمريکا در رقابت با چين، نمونه تغييراتی است که جهان امروز تجربه ميکند. بی ترديد کنفرانس گروه ۸ در آکيلا-ايتاليا، تلاش خواهد کرد با ايجاد همبستگی بيشتر، در جهت حل مشکلات جهانی قرارگيرد. کنفرانس آکيلا اولين تجربه حضور رئيس جمهور جديد آمريکا در گروه ۸ است، که اين بار عملا به گروه ۱۳ تبديل شده است.